Adres
Kuiperstraat 9, 11 en 13
Restauraties
De panden Kuiperstraat 9, 11 en 13 zijn in 1966, 1963 en 1978 aangekocht door het Wijnhuisfonds. Nummer 11 was vanaf de Tweede Wereldoorlog van de firma Heineken die er het Hotel ’s-Gravenhof exploiteerde. Als de panden in 1966 verkocht dreigen te worden aan een textielhandel die in de tuin een fabriekshal plant, grijpt het Wijnhuisfonds in. Vijftien jaar exploiteert het fonds, met verlies, het hotel. In 1978 wordt het in 1975 verworven, aangrenzende Huize van de Kasteele verhuurd aan de Stichting Studiecentrum Rechtspleging (SSR), een overheidsinstelling voor scholing van de rechterlijke macht. Het hotel neemt de catering daarvan op zich. In 1990 volgt verkoop van beide huizen aan de gemeente Zutphen wegens niet meer te dragen financiële lasten. De Rijksgebouwendienst onderneemt een grote restauratie. De rechterhelft van nummer 11 was voor de restauratie bepleisterd en de twee rechter pilasters ontbraken. De linkervleugel moet bepleisterd blijven wegens de slechte toestand van de baksteen. De rollen worden omgekeerd: Hof van Heeckeren herbergt de SSR met de bibliotheek op de zolders onder de kap en Huize Van de Kasteele vervult de hotelfunctie.
In 2012 verhuist de SSR naar Utrecht. In 2015-2016 worden de drie panden naar een ontwerp van Architectenbureau Bierman Henket architecten verbouwd tot cultuurcluster dat onderdak biedt aan Museum Henriette Polak, Stedelijk Museum en de gemeentelijke afdeling archeologie.
Bijzonderheden
Oorspronkelijk drie afzonderlijke woonhuizen die in de zeventiende eeuw tot één groot adellijk stadshuis met een ‘cour’ verenigd zijn, waarschijnlijk na de aankoop door Walraven van Hekeren van Nettelhorst in 1617.
De middenvleugel stamt uit omstreeks 1300 en heeft een kapconstructie uit de zestiende eeuw; de rechtervleugel heeft een kap uit 1490. De drie gevels aan het plein hebben in ongeveer 1670 een kolossale Toscaanse pilasterorde gekregen die voor eenheid en allure zorgt. De opbouw doet denken aan die van de zijgevel van het stadhuis van Deventer aan de Polstraat uit 1662, van Philips Vingboons. Kraagstenen tussen de pilasterkapitelen. Sommige pilasters zijn dubbel maar een logica valt hierin niet te ontdekken, vermoedelijk een gevolg van de structuur van reeds aanwezig bouwmassa’s. Zo liep, en loopt, achter het rechter blinde raamvlak van nummer 13 een stortkoker van latrines en een beerput. Curieus is de omknikking van een deel van de kapitelen (abacus en echinus) van de twee uiterste pilasters.
De gevels en de pilasters zijn van baksteen; plint, kapitelen, kraagstenen en kroonlijst van Bentheimersteen, behalve die van de linkervleugel die van hout is. In de linkergevel is de inrijpoort van de vroegere koetsenstalling. De pilasterorde wordt niet voortgezet over de fronten van de zijvleugels aan de Kuiperstraat.
Inwendig is door vele verbouwingen en aanpassingen weinig uit de bouwtijd overgebleven, behalve dan de kappen. Aan de achterzijde strekt de tuin zich uit tot aan het ‘s-Gravenhof, die toegankelijk is via de Schelpenkoepel.
Literatuur
[1] J. Gimberg (1910). Het Gebroeders Bakker’s Weeshuis te Zutphen. Bouwkundig Weekblad, p. 363-366
[2] E. H. ter Kuile (1958). De Nederlandse Monumenten van Geschiedenis en Kunst: Het Kwartier van Zutfen. ’s-Gravenhage: Staatsuitgeverij
[3] K. Ottenheym (1989). Philips Vingboons (1607-1678) Architect. Zutphen: Walburg Pers
[4] P.E. Spijkerman (1996). Des Gravenhof: Een nieuwe huisvesting voor de SSR Zutphen en het Museumhotel. ’s-Gravenhage: SDN Uitgevers
