Adres
Oude Bornhof 2, Zutphen
Restauraties
Het Oude Bornhof is in 1975 aangekocht door Stadsherstel Zutphen, dat speciaal voor dit doel werd opgericht. Het complex is in de periode 1975-1978 gerenoveerd in 47 moderne appartementen. Sinds de fusie in 2013 is de hof in handen van het Wijnhuisfonds.
Bijzonderheden
Kort voor 1320 kocht de Zutphense kanunnik Borro een halve hectare grond met een huis tussen de Zaadmarkt, de latere Bornhovestraat en de Schupstoel. De geschiedenis van het Bornhof (Borro’s hof) begint met de stichtingsakte van 1320. Toen stelde Borro een testament op, waarin hij zijn huis en de hof vermaakte aan de armen en behoeftigen. Daarnaast liet hij opnemen dat het beheer van huis en hof was opgedragen aan het bestuur van de stad Zutphen en dat het eigendom nooit mocht worden verkocht. Door deze bepaling hield het terrein steeds dezelfde bestemming en bleef het zelfs eeuwen onbebouwd.
Oudeliedenhuis
In 1611 merkte de gemeente het Bornhof aan als Oude Mannen en Vrouwenhuis. In de tijd daarna wordt het terrein bebouwd met kleine woningen en in 1848 uitgebreid met de aankoop van het huis en erf van wijnkoper Van der Muelen aan de Bernhardsteeg. De woninkjes en andere laagbouw op het terrein zijn rond 1880 afgebroken om plaats te maken voor de nu nog steeds beeldbepalende nieuwbouw: enkele gebouwvleugels van twee verdiepingen met daarboven een grote doorlopende zolder en een lange, ononderbroken gevel met gelijkvormige ramen met roedeverdeling. Het pand van Van der Muelen (nu OB 33-41) stond hiervoor model. Huize Borro met de naastgelegen gebouwen en andere gebouwen met een verdieping bleven behouden en zijn geheel of gedeeltelijk verbouwd. Tevens kwam er een uitgang aan de Bornhovestraat (naast Huize Borro) en is de ingang aan de Zaadmarkt vergroot. Hiervoor is het pand aan Zaadmarkt 103 en de achterliggende bebouwing gesloopt en later weer naar de zuidkant opgebouwd.
Oude Bornhof
Het geheel van huis en hof heet sinds 1962 het Oude Bornhof, omdat de bewoners van het Oude Mannen en Vrouwenhuis toen hun nieuwe behuizing betrokken aan de Hobbemakade en de naam Bornhof meenamen. Van 1962 tot 1969 bood het Bornhof onderdak aan Indische Nederlanders en Molukkers. Daarna stond het complex leeg met uitzondering van de voormalige ziekenzaal op de eerste verdieping, waar beeldend kunstenaar Martien de Kler met toestemming van de gemeente zijn atelier vestigde. Een voorstel tot afbraak in de jaren zeventig leidde tot protest onder de Zutphense bevolking.
Appartementen
In 1975 is het complex gekocht door NV Stadherstel Zutphen die het complex gefaseerd liet verbouwen tot 47 moderne appartementen naar een ontwerp van architectenbureau G. Prins uit Amsterdam. Uitgangspunt hierbij was meer licht en lucht te creëren om een beter woonklimaat te realiseren, waarbij de gestichtsarchitectuur minder dominant was.
De noordwestvleugel (OB 3-31) bestond uit vijf blokjes van drie woningen. Ieder blokje kreeg een eigen opgang met nieuwe toegangsdeuren in de stijl van de bestaande deuren. Het lijkenhuisje grenzend aan Zaadmarkt 99 werd gesloopt. De voorgevels zijn voorzien van twee erkerkozijnen met een timpaan, rijk versierde dakkapellen en enkele raamkozijnen zijn met een ruitje verbreed. De gietijzeren trap aan de achterkant is gedemonteerd en herplaatst bij het nieuwe bergingsgebouw naast de zuidwestvleugel. De achtergevels zijn daarop opnieuw ingedeeld met Franse balkons of inpandige dakterrassen en gestukadoord. De woningen op de begane grond kregen een opgehoogde vloer en een tuintje.
De zuidwestvleugel (OB 6-20) bevat acht woningen. De bestaande bouw tussen deze vleugel en Zaadmarkt 103 is gesloopt om plaats te maken voor een lage vleugel met bergingen. Ook hier is de achtergevel opnieuw ingedeeld met Franse balkons of inpandige dakterrassen en gestukadoord. Op het leeggemaakte achterterrein kwamen tuinen en enkele parkeerplaatsen.
In het hoofdgebouw (OB 33-41) werden vijf woningen gerealiseerd rondom een nieuw trappenhuis, waaronder een grote woning met dakterras onder de kap. In de kleine noordvleugel (OB 43, 45 en 47) en de vleugels links en rechts van Huize Borro (OB 49, 51 en 53 en 22-34) kwamen in totaal dertien woningen. De geveldetaillering is hier eenvoudiger uitgevoerd. Er zijn nog wel dakterrassen aangebracht, maar bij de dakkapellen ontbreken versierde lijsten. Onder de 19e-eeuwse bebouwing van nummer 49-53 bevindt zich nog een bijzondere kelder uit de veertiende eeuw met een zeventiende-eeuws keldergewelf .
Het binnenterrein is tot slot opnieuw ingericht, waarbij ook de poort uit 1723 aan de Zaadmarkt is gerestaureerd. De restauratie van het huis van Borro kwam in 1978 tot stand onder begeleiding van het Zutphense architectenbureau Meerstadt (zie Huize Borro).
Literatuur
[1] K. Etienne (2012). Het Oude Bornhof en Omgeving: zeven eeuwen geschiedenis in Zutphen. Zutphen: eigen uitgave
