Restauraties
Direct na aankoop grondig gerestaureerd, volgens sommigen te grondig, onder leiding van de Amsterdamse architect A. A. Kok. In 2014 is het pand opnieuw casco gerestaureerd voor een bedrag van circa 700.000 euro.
Bijzonderheden
Gebouwd in 1549. Vormt samen met het buurhuis Ruiter Kortegaerd (1639) en de Drogenapstoren (1446) op de achtergrond een buitengewoon fraaie afsluiting van de Zaadmarkt. Deze situatie staat A]afgebeeld op de penning van het Wijnhuisfonds.
Na de dreigende teloorgang door vertimmering tot kamerverhuurbedrijf namen twee burgers, Jhr. Mr. C. C. de Jonge en Ir. C. Hasselo, het initiatief tot een geldinzameling die op 14 januari 1938 de eerste aankoop door het Wijnhuisfonds mogelijk maakte. (Hierop slaat de regel ‘Zonder De Jonge’ zegt hij ‘lag het zaakje allang tegen de wereld’ uit het gedicht Dolen en Dromen van Ida Gerhardt.)
De gevel heeft kenmerken uit de overgangstijd van gotiek naar renaissance, horizontaal geleed door drie waterlijsten met door elliptische korfbogen verbonden muurdammen en een trapgevel met pinakels. De gevel heeft geen toegangspartij, want de ingang bevond zich in de westelijke zijwand. Een nauw verwante gevel uit 1557 is te vinden in Beukerstraat 44.
Zeventiende-eeuwse aanbouw
Tegen de westelijke gevel is een zeventiende-eeuws dwarshuis onder hoog schilddak aangebouwd, dat in 1775 werd gemoderniseerd en tot trappenhuis voor het zestiende-eeuwse gedeelte is ingericht. Beide panden kregen toen schuiframen in achttiende-eeuwse trant en het nieuwe deel een deur in Lodewijk-XIV-omlijsting. Tegen het schilddak zit een dakkapel met fronton en vleugelstukken.
Tijdens de restauratie in 1939-1940 door de architect A.A. Kok, kreeg het zestiende-eeuwse deel zijn oorspronkelijke kruisvensters terug en is in het latere gedeelte de achttiende-eeuwse roedenindeling hersteld. Aan de achterzijde wordt het oudste deel afgesloten door een hoge puntgevel met vlechtingen en tweelichtvensters. Bij de restauratie bleven de achttiende-eeuwse vensters in de tuingevels gehandhaafd. Naast de trapgevel is een bakstenen poortje uit de zeventiende eeuw met natuurstenen imposten en sluitsteen, dat toegang geeft tot de steeg. Bij de laatste renovatie in 2014 is het pand verduurzaamd, waarbij onder andere kap, muren en ramen zijn geïsoleerd.
Binnenin heeft het zestiende-eeuwse deel tongewelfde kelders en moerbalken op gotische en renaissance-consoles; het zeventiende-eeuwse deel vertoont eenvoudige details uit de verbouwing van 1775. De tuin achter het complex wordt begrensd door de stadsmuur, die bij de Drogenapstoren aansluit.
Naamgeving
De naam is ontleend aan de dwangburcht die Karel van Gelre bij de Drogenapstoren liet bouwen om de burgers van Zutphen in bedwang te houden. Deze werd afgebroken in de periode 1537-1543. Het pand huisvestte vanaf 1940 de Openbare Bibliotheek totdat deze naar de Broederenkerk verhuisde. Daarna is het pand in gebruik als woon- en praktijkruimte. Sinds 2014 doet de begane grond dienst als kunstencentrum.
Literatuur
[1] A. A. Kok. Dat Bolwerck aan de Zaadmarkt te Zutphen. Heemschut, 1941, p. 3
[2] Gedenkboek 50 Jaren Wijnhuisfonds, p. 18
[3] F.J.W. Scholten. Een bijzonder voorbeeld van naamgeving: het Bolwerck. Jaarboek 1997 Wijnhuisfonds
