Adres
's-Gravenhof 4, Zutphen
Restauraties
Koepel en paviljoens zijn in 1963 aangekocht door het Wijnhuisfond, waarna een grondige restauratie volgde. Omdat de koepel gevoelig is voor weersinvloeden, was in 1988 weer een restauratie noodzakelijk. In datzelfde jaar werd de koperen windvaan gestolen en gelukkig later teruggevonden.
Een derde, zeer omvangrijke restauratie (11 maanden en 1900 manuren) door de nieuwe eigenaar, de gemeente Zutphen, is in december 2001 gereedgekomen. Hierbij zijn 10.800 nieuwe schelpen aangebracht met de deskundige hulp van het Zeemuseum te Scheveningen. Het totale aantal schelpen bedraagt 15.000, verdeeld over 36 soorten.
Bijzonderheden
De bakstenen, barokke koepel dateert uit 1697. Het bouwwerk heeft een rechthoekig grondplan met afgeschuinde hoeken, een brede, uitspringende houten kroonlijst, met lood gedekt koepeldak, houten lantaarn en een koperen windvaan in de vorm van een engel met bazuin. In het metselwerk zitten acht hoekpilasters en horizontale banden. De koepel is niet vrijstaand waardoor de rechthoekigheid, met de lange zijde evenwijdig aan de rooilijn, alleen duidelijk aan de houten lantaarn is af te lezen. De ietwat afgeplatte vorm is misschien ingegeven door de functie als entree, namelijk tot de tuin van het Hof van Heeckeren.
Inwendig is de koepel versierd met veel verschillende soorten schelpen en steen.
In de genoemde tuin vormde de koepel het middendeel van een grotaanleg met fonteinen, waarvan ook de muren ter weerszijden deel uitmaakten. Deze typerende uiting van de barok is in Nederland vooral bekend door de Bedriegertjes en de Schelpengalerij, beide uit 1723, in het park van kasteel Rosendael te Rozendaal bij Velp. Andere voorbeelden vindt men op het landgoed Nienoord bij Leek in Groningen en op het Loo bij Apeldoorn. De muren zijn omstreeks 1840 sterk ingekort door de bouw van twee kleine woningen.
Walraven van Heeckeren
De ontwerptekening van het hek dat de koepelopening aan de kant van het ’s-Gravenhof afsluit, wordt bewaard in Stockholm. Het bijschrift van deze tekening luidt: ‘Grille de la Grotte de monsr: Le Baron de Hekere à sa maison à Sutfen, Inventé comme aussi la dite grotte L’ané 1697 par J: Horleman.’ (Hek van de grot van de Heer Baron van Hekere voor zijn huis te Sutfen, Ontworpen evenals de genoemde grot in het jaar 1697 door J. Horleman.) Het gaat hier om Walraven van Heeckeren, Heer van Nettelhorst (1643-1701) en kleinzoon van de gelijknamige persoon vermeld bij het Hof van Heeckeren. Walraven van Heeckeren was ambassadeur in Stockholm, waar hij de Zweedse architect J. Horleman leerde kennen.
Literatuur
[1] J. Gimberg (1910). Het Gebroeders Bakker’s Weeshuis te Zutphen. Bouwkundig Weekblad, p. 363-366
[2] A. Meerstadt. Rehabilitatie van de Schelpenkoepel en de poorthuisjes aan het ’s Gravenhof, Jaarverslag Wijnhuisfonds 1988, p. 18-19
